کلاژن چیست؟

پروتئین را همه ما به عنوان یکی از اصلی ترین ساختارهای بدن می شناسیم. از ماهیچه های بزرگی که مفاصل بدن ما را به حرکت در می آورند تا همان هایی که باعث حرکت مردمک چشم می شوند، ساختار پروتئینی دارند. پروتئین نه تنها در بدن ما بلکه در بدن تمامی جانداران یکی از اصلی ترین ساختارها را تشکیل می دهد. پوست و مو نیز به عنوان ارگان هایی از بدن دارای ساختاری پروتئینی هستند. پروتئین ها خود از اجزای کوچک تری به نام اسیدهای آمینه تشکیل شده اند. نوع این اسیدهای آمینه و ترتیبی که آنها در کنار یکدیگر قرار می گیرند، در ساختار کلی پروتئین تشکیل شده، موثر است. کلاژن به عنوان یک پروتئین ساختاری، در حوزه سلامت و زیبایی پوست و مو بسیار اهمیت دارد.

کلاژن را شاید بتوان یکی از مهمترین پروتئین های ساختاری پوست و مو در نظر گرفت. کلاژن از واژه یونانی Collagen گرفته شده است که در حالت کلی به معنی چسب است. کلاژن را می توان یکی از پر کاربرد ترین پروتئین های بدن به شمار آورد. کلاژن چیزی حدود دو سوم از پروتئین های موجود در بافت های مختلفی نظیر پوست، استخوان، دندان، ماهیچه، تاندون و رباط ها را تشکیل می دهد. کلاژن به طور کلی پروتئینی سخت، فیبری و نامحلول است. این پروتئین تاثیرگذار دارای خاصیت مهم بازجذبی در بدن است. به این معنی که در زمان تخریب به اجزای تشکیل دهنده خود تبدیل شده و مجددا در بدن جذب می شود. در بسیاری از متون کلاژن را سیمانی می نامند که دو بخش مجزا را به یکدیگر متصل می کند.

وظایف کلاژن در بدن

بسته به بافتی که پروتئین کلاژن در آن وجود دارد، وظایفی مختلفی برای آن تعریف می گردد. در بالا به بافت های مختلفی که کلاژن در آن وجود دارد، اشاره گردید. در هر یک از این بافت ها کلاژن وظیفه خاصی را بر اساس وظیفه ای که بافت مورد نظر بر عهده دارد، انجام می دهد. در بافت های عضلانی صاف نظیر لوله گوارش، عروق خونی، کیسه صفرا، قلب، کلیه و مثانه، کلاژن حرکت غیر اختیاری بافت ها را تسهیل می کند. از طرفی دیگر کلاژن موجود در پوست با جلوگیری از جذب و انتشار موارد بیماری زا، انواع سموم موجود در محیط، میکروارگانیسم ها و سلول های مخرب سرطانی به محافظت از سلول های پوستی کمک می کند. آنچه بیش از همه در مورد کلاژن موجود در پوست مد نظر افراد قرار دارد، خاصیت کشسانی است که این پروتئین به پوست می دهد.

کلاژن پوست و وظایف آن

کلاژن موجود در پوست و لایه های زیرین آن، به تشکیل ساختارهایی به نام فیبروبلاست ها کمک می کند. فیبروبلاست موجود در ساختار پوست در فرایند جایگزینی سلول های جدید پوستی بسیار اهمیت دارد. در روند پیری پوست با کاهش میزان کلاژن موجود در پوست، جایگزینی سلول های جدید با مشکل روبرو می شود. این مساله سبب می شود که سلول های پوستی که لایه شاخی پوست را تشکیل می دهند، توسط سلول های جوان جایگزین نگردند. کلاژن موجود در ساختارهای زیرساز پوست، علاوه بر کمک به تولید سلول های جدید، عامل اصلی حفظ کشسانی پوست هستند.

در مقایسه پوست با بادکنک می توان خاصیت کشسانی که کلاژن به پوست می دهد را به راحتی تشریح کرد. زمانی که یک بادکنک نو است در اولین باد کردن و خالی کردن آن تقریبا به حالت اولیه خود بر می گردد. اما با هر باری که این بادکنک باد می شود حالت ارتجاعی آن کاهش یافته و در زمان تخلیه باد داخل آن، تغییر حالت بیشتری می دهد. این خاصیت در داخل پوست بر عهده کلاژن است. در سنین جوانی به دلیل حجم بالای کلاژن در پوست، هر گونه تغییر حالت در آن در نهایت به یک شکل واحد ختم می شود. اما در سنین بالا و با کاهش کلاژن سازی در پوست، خاصیت ارتجاعی و کشسانی آن به شدت کاهش یافته و پوست دچار پیری و چین و چروک می گردد.

دوره های مرتبط